Những Vấn đề Thủy lợi ở Ðồng bằng sông Cửu Long của Việt Nam (4)

(Water Resources Problems in the Vietnam’s Mekong Delta – Part 4)

 

Kể từ năm 1975, một hệ thống thủy lợi qui mô đã được xây dựng trong toàn vùng Ðồng bằng sông Cửu Long (ÐBSCL) ở Việt Nam nhằm mục đích phát triển nhanh chóng vùng đồng bằng trù phú nầy.  Có thể nói hệ thống thủy lợi đó đã góp phần không nhỏ trong việc phát triển kinh tế và xã hội của ÐBSCL và cho cả nước trong thời gian qua; nhưng cũng chính nó đã phát sinh ra nhiều vấn đề, mà ảnh hưởng tiêu cực càng ngày càng rõ nét, và có thể trở thành một lực cản cho việc phát triển kinh tế và xã hội bền vững của ÐBSCL trong tương lai.  Trong chương trình Khoa học và Môi trường tuần trước, Kỹ sư (KS) Nguyễn Minh Quang đã trình bày những sự kiện, mà theo Ông, là nguyên nhân trực tiếp của những vấn đề thủy lợi ở ÐBSCL hiện nay.  Tuần nầy, chúng tôi kính mời quý thính giả theo dõi tiếp cuộc trao đổi với Ông.  Cũng cần nhắc lại, KS Quang là một kỹ sư công chánh chuyên nghiệp (professional engineer) của tiểu bang California và cũng là một chuyên viên thuộc Hội Khoa học và Kỹ thuật Việt Nam.  Trước năm 1975, KS Quang là một chuyên viên phục vụ tại Ủy ban Quốc gia Thủy lợi trực thuộc Bộ Công Chánh và Giao thông ở Sài Gòn.  Ông phụ trách công tác nghiên cứu và soạn thảo các kế hoạch phát triển thủy lợi ở miền Nam Việt Nam cũng như công tác đo đạc thủy học và tiên đoán lụt ở ÐBSCL.

 

Hỏi: Trong chương trình trước, KS có cho biết hệ thống thủy lợi hiện nay ở ÐBSCL đã giúp cho nước mặn xâm nhập vào đất liền sâu hơn, lâu hơn, với nồng độ cao hơn.  KS có thể giải thích cho quý thính giả biết về hiện tượng xâm nhập của nước mặn ở ÐBSCL không?

 

Ðáp: Sự xâm nhập của nước mặn trong sông ngòi là một hiện tượng tự nhiên do sự khác biệt về tỉ trọng giữa nước ngọt và nước mặn.  Hiện tượng nầy chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố như lưu lượng và thời lượng của nước sông, cao độ của đáy sông so với mặt nước biển, độ dốc của lòng sông, biên độ thủy triều, vận tốc và chiều gió, và nhiệt độ của nước; trong đó, lưu lượng (discharge) và thời lượng (duration) của nước sông là yếu tố quyết định.  ÐBSCL hội đủ các yếu tố thuận lợi nầy.

 

Hỏi: Như vậy, tại sao hệ thống thủy lợi hiện nay ở ÐBSCL có khả năng thúc đẩy sự xâm nhập của nước mặn?

 

Ðáp: Thưa, như tôi đã trình bày, hệ thống thủy lợi hiện nay đã làm thay đổi cơ chế thủy học tự nhiên của ÐBSCL, nhất là lưu lượng và thời lượng của sông Tiền và sông Hậu, là hai yếu tố có ảnh hưởng quan trọng nhất đến sự xâm nhập của nước mặn.  Nói rõ hơn, việc đưa nước canh tác vào hệ thống kinh thủy lợi ở thượng nguồn khiến lưu lượng của sông Tiền và sông Hậu bị giãm trong một thời gian dài, nhất là vào mùa khô, khiến hai con sông nầy không còn khối lượng nước ngọt thích hợp để đẩy lùi hoặc ngăn chận sự xâm nhập của nước biển.  Ở hạ nguồn và ven biển, hệ thống đê đập ngăn mặn khiến cho nước biển không thể chảy tràn vào những vùng đất ngập mặn mà chỉ tập trung trong lòng sông, khiến cho nước biển xâm nhập vào đất liền nhanh hơn và xa hơn vì vận tốc cao hơn.  Ở một vài nơi, thí dụ như trong vùng Tứ giác Long Xuyên (TGLX), hệ thống kinh mương thoát lũ ra vịnh Thái Lan đã trở thành những lòng lạch cho nước mặn xâm nhập vào mùa khô.

 

Hỏi: Cho đến nay, phạm vi và mức độ xâm nhập của nước mặn ở ÐBSCL như thế nào, thưa KS?

 

Ðáp: Trước khi trả lời câu hỏi nầy, tôi nghĩ chúng ta nên biết qua một vài con số về độ mặn để tiện so sánh.  Ðộ mặn là nồng độ của muối ở trong nước, có đơn vị thông thường là gram trên lít (g/l).  Nước biển có độ mặn trên 30 g/l, nước sông có độ mặn dưới 1 g/l.  Ðộ mặn 4 g/l thường dùng để ấn định ranh giới mặn, nhưng cây trồng sẽ chết nếu độ mặn cao hơn 1 g/l.  Theo tiêu chuẩn của Việt Nam, độ mặn trong nước gia dụng không được quá 0.25 g/l.

 

Hỏi: Bây giờ, xin KS cho biết phạm vi và mức độ xâm nhập của nước mặn ở ÐBSCL.

 

Ðáp: Dựa theo tin tức báo chí trong nước thì tình trạng xâm nhập của nước mặn càng ngày càng nghiêm trọng và tràn lan, không những trong sông rạch mà còn ở trong hệ thống kinh thủy lợi nội đồng.  Trong mùa khô 2005 vừa qua, độ mặn tại các trạm quan trắc đã vượt mức kỷ lục với 15,5 g/lít trong sông Vàm Cỏ Ðông, 15,2 g/lít trong sông Vàm Cỏ Tây, và từ 10,8 đến 11 g/lít trong sông Tiền và sông Hậu.  Ranh giới mặn, tức độ mặn 4 g/l, càng ngày càng tiến sâu vào đất liền.  Theo một nghiên cứu của Phân viện Khí tượng thủy văn, ranh giới mặn tiến sâu vào đất liền từ 26 đến 43 km trong khoảng thời gian từ năm 1977 đến 1982.  Nó tiến sâu vào đất liền đến 50 km trong năm 1995 và 70 km trong năm 1999.  Riêng trong năm 2005, nó tiến vào đất liền từ 80 đến 120 km, và có nơi lên đến 140 km.  Sự xâm nhập của nước mặn khiến cho độ mặn trong sông vượt quá tiêu chuẩn nước uống, thí dụ như 1.8 g/l ở thành phố Mỹ Tho và 3 g/l ở thị xã Bến Tre, khiến cho các nhà máy nước ở đây phải ngưng hoặc hạn chế hoạt động.  Nguồn nước gia dụng của thành phố Cần Thơ cũng đang bị đe dọa, vì độ mặn 1 g/l trong sông Hậu chỉ còn cách thành phố nầy có 8 km.

 

Hỏi: Các cơ quan chức năng và những người có trách nhiệm trong việc quy hoạch hệ thống thủy lợi ở ÐBSCL giải thích như thế nào, vì hàng ngàn tỉ đồng đã được đầu tư để xây dựng nhiều công trình ngăn mặn cho vùng ÐBSCL?

 

Ðáp: Các cơ quan chức năng và những người có trách nhiệm trong việc quy hoạch thủy lợi ở ÐBSCL cho rằng, sở dĩ nước mặn có thể xâm nhập sâu vào đất liền là vì một số công trình chưa hoàn chỉnh nên nó chưa phát huy tác dụng đúng mức.  Còn các công trình đã hoàn chỉnh và đã phát huy tác dụng thì, theo một bài báo đăng trên tờ Lao Ðộng ngày 20 tháng 5 năm 2005, xin trích nguyên văn: “... trước đại họa ngập mặn quá lớn, những công trình nầy tựa như... muối bỏ biển, không thấm vào đâu,”  hết lời dẫn.  Nói một cách ngắn gọn, họ cho rằng, lý do của sự xâm nhập nước mặn ngày càng gia tăng ở ÐBSCL là do các công trình ngăn mặn hoặc chưa được xây xong hoặc chưa được xây đúng mức.

 

Hỏi: KS có nhận xét gì về lời giải thích nầy.

 

Ðáp: Tôi không nghĩ rằng các công trình ngăn mặn hiện nay cũng như các công trình ngăn mặn trong tương lai, cho dù có được hoàn chỉnh đến đâu, sẽ có khả năng ngăn chận sự xâm nhập của nước mặn vào ÐBSCL; trừ trường hợp bít kín tất cả các cửa sông rạch ăn thông ra biển.  Một thí dụ điển hình là hệ thống cống đập Ba Lai ở Bến Tre.  Các giới chức có trách nhiệm cho rằng, vì âu thuyền dự trù xây trên sông Giao Hòa chưa được thực hiện, nên nước mặn mới theo sông nầy rồi xâm nhập ngược vào cái rốn của dự án ngọt hóa Bắc Bến Tre.  Nhưng nếu tất cả các công trình của dự án ngọt hóa nầy được xây dựng, nước mặn vẫn có thể xâm nhập từ sông Hàm Luông hoặc từ đầu nguồn sông Ba Lai, vì nước mặn đã xâm nhập khỏi hợp lưu của sông Tiền và sông Ba Lai.

 

Hỏi: Các cơ quan chức năng của Việt Nam có đưa ra biện pháp nào để đối phó với tình trạng xâm nhập của nước mặn ở ÐBSCL càng ngày càng gia tăng như KS vừa cho biết không?

 

Ðáp: Theo Phân viện Khảo sát quy hoạch thủy lợi Nam Bộ (PVKSQHTLNB), ngoài chiến lược chung trong việc sử dụng và bảo vệ nguồn nước ở các nước hạ lưu vực sông Mekong, ÐBSCL cần thực hiện 5 giải pháp cơ bản là (1) hoàn chỉnh hệ thống đê bao ngăn mặn ven biển và dọc theo sông, (2) xây dựng thêm cống ngăn mặn đối với vùng sản xuất nông nghiệp, (3) tăng khả năng cung cấp nước ngọt cho vùng mặn, (4) bố trí thời vụ để giãm lượng nước tưới trong mùa khô, và (5) đẩy nhanh việc xây dựng công trình thoát lũ cho việc chuyển thời vụ.  Trong đó, cần có giải pháp linh động thích hợp cho năm nước mặn lên cao.

 

Hỏi: KS có nhận xét gì về những biện pháp của PVKSQHTLNB?

 

Ðáp: Trước hết, tôi không rõ PVKSQHTLNB muốn nói đến Chương trình Sử dụng Nước (Water Utilization Programme) của Ủy hội sông Mekong khi đề cập đến chiến lược chung trong việc sử dụng và bảo vệ nguồn nước ở các nước hạ lưu vực sông Mekong.  Nếu đúng như thế thì không biết đến bao giờ chiến lược chung nầy mới được áp dụng, vì Chương trình Sử dụng Nước của Ủy hội sông Mekong vẫn còn nằm trong giai đoạn soạn thảo.  Và khi chiến lược chung được áp dụng, Việt Nam có lẽ sẽ được bảo đảm một lưu lượng tối thiểu nào đó khi sông Mekong chảy vào ÐBSCL, tương tự như lưu lượng tối thiểu của sông Colorado chảy vào Mexico được ghi trong hiệp ước mà nước nầy ký kết với Hoa Kỳ năm 1944.  Thế nhưng, vùng đồng bằng sông Colorado nằm trong lãnh thổ Mexico càng ngày càng suy thoái, lý do là vì Mexico đã dùng hầu hết lượng nước nầy để phát triển nông nghiệp.  Do đó, Việt Nam cần cứu xét một cách cẩn trọng bài học sông Colorado của Mexico.

 

Hỏi: Còn 5 giải pháp cơ bản thì sao, thưa KS?

 

Ðáp: Tôi không nghĩ 5 giải pháp cơ bản mà PVKSQHTLNB đề nghị, ngoại trừ giải pháp bố trí lại thời vụ để giãm nhu cầu nước tưới trong mùa khô, có khả năng ngăn chận hiệu quả sự xâm nhập của nước mặn ở ÐBSCL; bởi vì những giải pháp cơ bản nầy không cứu xét đến yếu tố thủy học căn bản của sự xâm nhập của nước mặn, đó là lưu lượng và thời lượng của nước sông.  Nói cách khác, không có một giải pháp được đề nghị để duy trì một lưu lượng thích hợp trong sông Tiền và Hậu để có thể đẩy lùi nước mặn ra khỏi cửa sông; hay ít ra, cũng đủ để ngăn không cho nước mặn xâm nhập sâu vào đất liền.  Tệ hại hơn, việc hoàn chỉnh hệ thống đê ngăn mặn ven biển và ven sông, việc xây thêm cống ngăn mặn cho các vùng sản xuất nông nghiệp, và việc hoàn tất các kinh thoát lũ sẽ tạo điều kiện cho việc lấy thêm nước ngọt; do đó, lưu lượng trong sông Tiền và Hậu sẽ càng ít đi và sẽ làm cho nước mặn xâm nhập sâu hơn.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

VANDETHUYLOIDBSCL4.DOC


Nhöõng Vaán ñeà Thuûy lôïi ôû Ñoàng baèng soâng Cöûu Long cuûa Vieät Nam (4)

(Water Resources Problems in the Vietnam’s Mekong Delta – Part 4)

 

Keå töø naêm 1975, moät heä thoáng thuûy lôïi qui moâ ñaõ ñöôïc xaây döïng trong toaøn vuøng Ñoàng baèng soâng Cöûu Long (ÑBSCL) ôû Vieät Nam nhaèm muïc ñích phaùt trieån nhanh choùng vuøng ñoàng baèng truø phuù naày.  Coù theå noùi heä thoáng thuûy lôïi ñoù ñaõ goùp phaàn khoâng nhoû trong vieäc phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi cuûa ÑBSCL vaø cho caû nöôùc trong thôøi gian qua; nhöng cuõng chính noù ñaõ phaùt sinh ra nhieàu vaán ñeà, maø aûnh höôûng tieâu cöïc caøng ngaøy caøng roõ neùt, vaø coù theå trôû thaønh moät löïc caûn cho vieäc phaùt trieån kinh teá vaø xaõ hoäi beàn vöõng cuûa ÑBSCL trong töông lai.  Trong chöông trình Khoa hoïc vaø Moâi tröôøng tuaàn tröôùc, Kyõ sö (KS) Nguyeãn Minh Quang ñaõ trình baøy nhöõng söï kieän, maø theo OÂng, laø nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa nhöõng vaán ñeà thuûy lôïi ôû ÑBSCL hieän nay.  Tuaàn naày, chuùng toâi kính môøi quyù thính giaû theo doõi tieáp cuoäc trao ñoåi vôùi OÂng.  Cuõng caàn nhaéc laïi, KS Quang laø moät kyõ sö coâng chaùnh chuyeân nghieäp (professional engineer) cuûa tieåu bang California vaø cuõng laø moät chuyeân vieân thuoäc Hoäi Khoa hoïc vaø Kyõ thuaät Vieät Nam.  Tröôùc naêm 1975, KS Quang laø moät chuyeân vieân phuïc vuï taïi UÛy ban Quoác gia Thuûy lôïi tröïc thuoäc Boä Coâng Chaùnh vaø Giao thoâng ôû Saøi Goøn.  OÂng phuï traùch coâng taùc nghieân cöùu vaø soaïn thaûo caùc keá hoaïch phaùt trieån thuûy lôïi ôû mieàn Nam Vieät Nam cuõng nhö coâng taùc ño ñaïc thuûy hoïc vaø tieân ñoaùn luõ luït ôû ÑBSCL.

 

Hoûi: Trong chöông trình tröôùc, KS coù cho bieát heä thoáng thuûy lôïi hieän nay ôû ÑBSCL ñaõ giuùp cho nöôùc maën xaâm nhaäp vaøo ñaát lieàn saâu hôn, laâu hôn, vôùi noàng ñoä cao hôn.  KS coù theå giaûi thích cho quyù thính giaû bieát veà hieän töôïng xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën ôû ÑBSCL khoâng?

 

Ñaùp: Söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën trong soâng ngoøi laø moät hieän töôïng töï nhieân do söï khaùc bieät veà tæ troïng giöõa nöôùc ngoït vaø nöôùc maën.  Hieän töôïng naày chòu aûnh höôûng cuûa nhieàu yeáu toá nhö löu löôïng vaø thôøi löôïng cuûa nöôùc soâng, cao ñoä cuûa ñaùy soâng so vôùi maët nöôùc bieån, ñoä doác cuûa loøng soâng, bieân ñoä thuûy trieàu, vaän toác vaø chieàu gioù, vaø nhieät ñoä cuûa nöôùc; trong ñoù, löu löôïng (discharge) vaø thôøi löôïng (duration) cuûa nöôùc soâng laø yeáu toá quyeát ñònh.  ÑBSCL hoäi ñuû caùc yeáu toá thuaän lôïi naày.

 

Hoûi: Nhö vaäy, taïi sao heä thoáng thuûy lôïi hieän nay ôû ÑBSCL coù khaû naêng thuùc ñaåy söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën?

 

Ñaùp: Thöa, nhö toâi ñaõ trình baøy, heä thoáng thuûy lôïi hieän nay ñaõ laøm thay ñoåi cô cheá thuûy hoïc töï nhieân cuûa ÑBSCL, nhaát laø löu löôïng vaø thôøi löôïng cuûa soâng Tieàn vaø soâng Haäu, laø hai yeáu toá coù aûnh höôûng quan troïng nhaát ñeán söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën.  Noùi roõ hôn, vieäc ñöa nöôùc canh taùc vaøo heä thoáng kinh thuûy lôïi ôû thöôïng nguoàn khieán löu löôïng cuûa soâng Tieàn vaø soâng Haäu bò giaõm trong moät thôøi gian daøi, nhaát laø vaøo muøa khoâ, khieán hai con soâng naày khoâng coøn khoái löôïng nöôùc ngoït thích hôïp ñeå ñaåy luøi hoaëc ngaên chaän söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc bieån.  ÔÛ haï nguoàn vaø ven bieån, heä thoáng ñeâ ñaäp ngaên maën khieán cho nöôùc bieån khoâng theå chaûy traøn vaøo nhöõng vuøng ñaát ngaäp maën maø chæ taäp trung trong loøng soâng, khieán cho nöôùc bieån xaâm nhaäp vaøo ñaát lieàn nhanh hôn vaø xa hôn vì vaän toác cao hôn.  ÔÛ moät vaøi nôi, thí duï nhö trong vuøng Töù giaùc Long Xuyeân (TGLX), heä thoáng kinh möông thoaùt luõ ra vònh Thaùi Lan ñaõ trôû thaønh nhöõng loøng laïch cho nöôùc maën xaâm nhaäp vaøo muøa khoâ.

 

Hoûi: Cho ñeán nay, phaïm vi vaø möùc ñoä xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën ôû ÑBSCL nhö theá naøo, thöa KS?

 

Ñaùp: Tröôùc khi traû lôøi caâu hoûi naày, toâi nghó chuùng ta neân bieát qua moät vaøi con soá veà ñoä maën ñeå tieän so saùnh.  Ñoä maën laø noàng ñoä cuûa muoái ôû trong nöôùc, coù ñôn vò thoâng thöôøng laø gram treân lít (g/l).  Nöôùc bieån coù ñoä maën treân 30 g/l, nöôùc soâng coù ñoä maën döôùi 1 g/l.  Ñoä maën 4 g/l thöôøng duøng ñeå aán ñònh ranh giôùi maën, nhöng caây troàng seõ cheát neáu ñoä maën cao hôn 1 g/l.  Theo tieâu chuaån cuûa Vieät Nam, ñoä maën trong nöôùc gia duïng khoâng ñöôïc quaù 0.25 g/l.

 

Hoûi: Baây giôø, xin KS cho bieát phaïm vi vaø möùc ñoä xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën ôû ÑBSCL.

 

Ñaùp: Döïa theo tin töùc baùo chí trong nöôùc thì tình traïng xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën caøng ngaøy caøng nghieâm troïng vaø traøn lan, khoâng nhöõng trong soâng raïch maø coøn ôû trong heä thoáng kinh thuûy lôïi noäi ñoàng.  Trong muøa khoâ 2005 vöøa qua, ñoä maën taïi caùc traïm quan traéc ñaõ vöôït möùc kyû luïc vôùi 15,5 g/lít trong soâng Vaøm Coû Ñoâng, 15,2 g/lít trong soâng Vaøm Coû Taây, vaø töø 10,8 ñeán 11 g/lít trong soâng Tieàn vaø soâng Haäu.  Ranh giôùi maën, töùc ñoä maën 4 g/l, caøng ngaøy caøng tieán saâu vaøo ñaát lieàn.  Theo moät nghieân cöùu cuûa Phaân vieän Khí töôïng thuûy vaên, ranh giôùi maën tieán saâu vaøo ñaát lieàn töø 26 ñeán 43 km trong khoaûng thôøi gian töø naêm 1977 ñeán 1982.  Noù tieán saâu vaøo ñaát lieàn ñeán 50 km trong naêm 1995 vaø 70 km trong naêm 1999.  Rieâng trong naêm 2005, noù tieán vaøo ñaát lieàn töø 80 ñeán 120 km, vaø coù nôi leân ñeán 140 km.  Söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën khieán cho ñoä maën trong soâng vöôït quaù tieâu chuaån nöôùc uoáng, thí duï nhö 1.8 g/l ôû thaønh phoá Myõ Tho vaø 3 g/l ôû thò xaõ Beán Tre, khieán cho caùc nhaø maùy nöôùc ôû ñaây phaûi ngöng hoaëc haïn cheá hoaït ñoäng.  Nguoàn nöôùc gia duïng cuûa thaønh phoá Caàn Thô cuõng ñang bò ñe doïa, vì ñoä maën 1 g/l trong soâng Haäu chæ coøn caùch thaønh phoá naày coù 8 km.

 

Hoûi: Caùc cô quan chöùc naêng vaø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm trong vieäc quy hoaïch heä thoáng thuûy lôïi ôû ÑBSCL giaûi thích nhö theá naøo, vì haøng ngaøn tæ ñoàng ñaõ ñöôïc ñaàu tö ñeå xaây döïng nhieàu coâng trình ngaên maën cho vuøng ÑBSCL?

 

Ñaùp: Caùc cô quan chöùc naêng vaø nhöõng ngöôøi coù traùch nhieäm trong vieäc quy hoaïch thuûy lôïi ôû ÑBSCL cho raèng, sôû dó nöôùc maën coù theå xaâm nhaäp saâu vaøo ñaát lieàn laø vì moät soá coâng trình chöa hoaøn chænh neân noù chöa phaùt huy taùc duïng ñuùng möùc.  Coøn caùc coâng trình ñaõ hoaøn chænh vaø ñaõ phaùt huy taùc duïng thì, theo moät baøi baùo ñaêng treân tôø Lao Ñoäng ngaøy 20 thaùng 5 naêm 2005, xin trích nguyeân vaên: “... tröôùc ñaïi hoïa ngaäp maën quaù lôùn, nhöõng coâng trình naày töïa nhö... muoái boû bieån, khoâng thaám vaøo ñaâu,”   heát lôøi daãn.  Noùi moät caùch ngaén goïn, hoï cho raèng, lyù do cuûa söï xaâm nhaäp nöôùc maën ngaøy caøng gia taêng ôû ÑBSCL laø do caùc coâng trình ngaên maën hoaëc chöa ñöôïc xaây xong hoaëc chöa ñöôïc xaây ñuùng möùc.

 

Hoûi: KS coù nhaän xeùt gì veà lôøi giaûi thích naày.

 

Ñaùp: Toâi khoâng nghó raèng caùc coâng trình ngaên maën hieän nay cuõng nhö caùc coâng trình ngaên maën trong töông lai, cho duø coù ñöôïc hoaøn chænh ñeán ñaâu, seõ coù khaû naêng ngaên chaän söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën vaøo ÑBSCL; tröø tröôøng hôïp bít kín taát caû caùc cöûa soâng raïch aên thoâng ra bieån.  Moät thí duï ñieån hình laø heä thoáng coáng ñaäp Ba Lai ôû Beán Tre.  Caùc giôùi chöùc coù traùch nhieäm cho raèng, vì aâu thuyeàn döï truø xaây treân soâng Giao Hoøa chöa ñöôïc thöïc hieän, neân nöôùc maën môùi theo soâng naày roài xaâm nhaäp ngöôïc vaøo caùi roán cuûa döï aùn ngoït hoùa Baéc Beán Tre.  Nhöng neáu taát caû caùc coâng trình cuûa döï aùn ngoït hoùa naày ñöôïc xaây döïng, nöôùc maën vaãn coù theå xaâm nhaäp töø soâng Haøm Luoâng hoaëc töø ñaàu nguoàn soâng Ba Lai, vì nöôùc maën ñaõ xaâm nhaäp khoûi hôïp löu cuûa soâng Tieàn vaø soâng Ba Lai.

 

Hoûi: Caùc cô quan chöùc naêng cuûa Vieät Nam coù ñöa ra bieän phaùp naøo ñeå ñoái phoù vôùi tình traïng xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën ôû ÑBSCL caøng ngaøy caøng gia taêng nhö KS vöøa cho bieát khoâng?

 

Ñaùp: Theo Phaân vieän Khaûo saùt quy hoaïch thuûy lôïi Nam Boä (PVKSQHTLNB), ngoaøi chieán löôïc chung trong vieäc söû duïng vaø baûo veä nguoàn nöôùc ôû caùc nöôùc haï löu vöïc soâng Mekong, ÑBSCL caàn thöïc hieän 5 giaûi phaùp cô baûn laø (1) hoaøn chænh heä thoáng ñeâ bao ngaên maën ven bieån vaø doïc theo soâng, (2) xaây döïng theâm coáng ngaên maën ñoái vôùi vuøng saûn xuaát noâng nghieäp, (3) taêng khaû naêng cung caáp nöôùc ngoït cho vuøng maën, (4) boá trí thôøi vuï ñeå giaõm löôïng nöôùc töôùi trong muøa khoâ, vaø (5) ñaåy nhanh vieäc xaây döïng coâng trình thoaùt luõ cho vieäc chuyeån thôøi vuï.  Trong ñoù, caàn coù giaûi phaùp linh ñoäng thích hôïp cho naêm nöôùc maën leân cao.

 

Hoûi: KS coù nhaän xeùt gì veà nhöõng bieän phaùp cuûa PVKSQHTLNB?

 

Ñaùp: Tröôùc heát, toâi khoâng roõ PVKSQHTLNB muoán noùi ñeán Chöông trình Söû duïng Nöôùc (Water Utilization Programme) cuûa UÛy hoäi soâng Mekong khi ñeà caäp ñeán chieán löôïc chung trong vieäc söû duïng vaø baûo veä nguoàn nöôùc ôû caùc nöôùc haï löu vöïc soâng Mekong.  Neáu ñuùng nhö theá thì khoâng bieát ñeán bao giôø chieán löôïc chung naày môùi ñöôïc aùp duïng, vì Chöông trình Söû duïng Nöôùc cuûa UÛy hoäi soâng Mekong vaãn coøn naèm trong giai ñoaïn soaïn thaûo.  Vaø khi chieán löôïc chung ñöôïc aùp duïng, Vieät Nam coù leõ seõ ñöôïc baûo ñaûm moät löu löôïng toái thieåu naøo ñoù khi soâng Mekong chaûy vaøo ÑBSCL, töông töï nhö löu löôïng toái thieåu cuûa soâng Colorado chaûy vaøo Mexico ñöôïc ghi trong hieäp öôùc maø nöôùc naày kyù keát vôùi Hoa Kyø naêm 1944.  Theá nhöng, vuøng ñoàng baèng soâng Colorado naèm trong laõnh thoå Mexico caøng ngaøy caøng suy thoaùi, lyù do laø vì Mexico ñaõ duøng haàu heát löôïng nöôùc naày ñeå phaùt trieån noâng nghieäp.  Do ñoù, Vieät Nam caàn cöùu xeùt moät caùch caån troïng baøi hoïc soâng Colorado cuûa Mexico.

 

Hoûi: Coøn 5 giaûi phaùp cô baûn thì sao, thöa KS?

 

Ñaùp: Toâi khoâng nghó 5 giaûi phaùp cô baûn maø PVKSQHTLNB ñeà nghò, ngoaïi tröø giaûi phaùp boá trí laïi thôøi vuï ñeå giaõm nhu caàu nöôùc töôùi trong muøa khoâ, coù khaû naêng ngaên chaän hieäu quaû söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën ôû ÑBSCL; bôûi vì nhöõng giaûi phaùp cô baûn naày khoâng cöùu xeùt ñeán yeáu toá thuûy hoïc caên baûn cuûa söï xaâm nhaäp cuûa nöôùc maën, ñoù laø löu löôïng vaø thôøi löôïng cuûa nöôùc soâng.  Noùi caùch khaùc, khoâng coù moät giaûi phaùp ñöôïc ñeà nghò ñeå duy trì moät löu löôïng thích hôïp trong soâng Tieàn vaø Haäu ñeå coù theå ñaåy luøi nöôùc maën ra khoûi cöûa soâng; hay ít ra, cuõng ñuû ñeå ngaên khoâng cho nöôùc maën xaâm nhaäp saâu vaøo ñaát lieàn.  Teä haïi hôn, vieäc hoaøn chænh heä thoáng ñeâ ngaên maën ven bieån vaø ven soâng, vieäc xaây theâm coáng ngaên maën cho caùc vuøng saûn xuaát noâng nghieäp, vaø vieäc hoaøn taát caùc kinh thoaùt luõ seõ taïo ñieàu kieän cho vieäc laáy theâm nöôùc ngoït; do ñoù, löu löôïng trong soâng Tieàn vaø Haäu seõ caøng ít ñi vaø seõ laøm cho nöôùc maën xaâm nhaäp saâu hôn.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

VANDETHUYLOIDBSCL4VNI.DOC