Diễn Đàn Kinh Tế Thế Giới-2005 - World Economic Forum-2005
RFA - Tạp chí Khoa học & Môi trường
Từ ngày 26 đến 30/1/2005, hàng ngàn đại biểu đến từ 96 quốc gia đa ơcó mặt tại thành phố Davos, Thụy Sĩ để tham dự Diễn đàn Kinh tế Thế giới-2005. Diễn đàn đă quy tụ nhiều lănh đạo quốc gia, kỹ nghệ gia, và các tổ chức phi chính phủ, như Thủ tướng Đức, Tổng thống Ukraine vừa đắc cử Yushchenko, cựu TT Clinton, và nhà tỷ phú Bill Gate v.v...
Hỏi 1: Trước hết xin TS MTT cho biết v́ lư do ǵ TS cho thảo luận về Diễn đàn Kinh tế Thế giới-2005 trên Tạp chí KH&KT tuần nầy?
Đáp 1: Kính chào Quư thính giả của Đài ACTD, thưa anh Đỗ Hiếu. Sở dĩ chúng tôi giới thiệu Diễn đàn Kinh tế thế giới kỳ nầy v́ nội dung trong 5 ngày thảo luận liên quanđến nhiều vấn đề môi trường và toàn cầu hóa ngoài những tiêu đề kinh tế trên thế giới. Có tất cả 12 vấn đề cần thảo luận như: - sự thay đổi khí hận toàn cầu; - sự toàn cầu hóa cần được thể hiện b́nh đẳng hơn; - cung cách quản lư thế giới về kinh tế lẫn bảo vệ môi trường; - Và sự nghèo đói trên thế giới.
Hỏi 2: Chương tŕnh nghị luận, ngoài các đề tài về kinh tế, là những vần đề cấp bách của toàn cầu như sự hâm nóng toàn cầu qua Nghị định thư Kyoto, áp dụng ngày 16/2/05, và hiện tượng toàn cầu hóa, TS thấy quan điểm chung của các đại diện quốc gia như thế nào?
Đáp 2: Về dư luận chung, hầu hết đại diện các quốc gia đang phát triển vẫn c̣n tầm nh́n rất tiêu cực, c̣n đang nghi ngờ khả năng và thiện chí của những nhà lănh đạo ở các quốc gia kỹ nghệ. Họ không hy vọng đạt được bất kỳ tiến bộ nào trong việc thực hiện những lời hứa mà các quốc gia trên đă đưa ra trước đây để đối phó với các thách thức mang tính toàn cầu như NĐT Kyoto, và việc giải quyết nạn xóa đói giảm nghèo trên thế giới. Báo cáo Sáng kiến Quản lư Toàn Cầu kỳ nầy được phân phối trước khi khai mạc Diễn đàn đă nói lên tính cách nghi ngờ nầy.
Hỏi 3: Báo cáo Sáng kiến Quản lư Toàn cầu c̣n nêu lên những điểm nào khác hơn nữa không thưa TS?
Đáp 3: Dạ có thưa anh. Báo cáo c̣n nêu rơ những thất bại của nhiều quốc gia trong việc cải thiện các hạng mục mà họ đă hứa trong năm rồi như: giảm tỷ lệ nghèo đói, cải thiện lănh vực y tế, giáo dục, nhân quyền và môi trường. Nh́n chung những mối quan tâm nêu trên không được các quốc gia đang phát triển thực thi nghiêm chỉnh. Ngược lại, vẫn c̣n nhiều quốc gia trong đó có Việt Nam càng làm cho t́nh trạng xấu đi, nhất là về mặt môi trường và ô nhiễm không khí.
Hỏi 4: C̣n về các hợp tác quốc tế để giải quyết vấn đề chung của thế giới , th́ các quốc gia phó họp ứng xử như thế nào trong năm qua, thưa TS?
Đáp 4: Nh́n chung, thế giới trong năm qua có nhiều biến động, nhiều thiên tai xảy ra khắp nơi, và nhất là cuộc chiến ở Irac, và cuộc chiến chống khủng bố toàn cầu khiến cho những nhà đầu tư quốc tế chùng bước không dám thực hiện những cam kết như đă hứa ban đầu. Như trường hợp Việt Nam, v́ t́nh trạng môi trường ngày càng xuống cấp và quốc tế đă không nh́n thấy được những phương hướng giải quyết của Việt Nam dù trong ngắn hạn hay dài hạn. Do đó mức đầu tư ngoại quốc không đạt được kết quả như Việt Nam mong muốn.
Hỏi 5: Nghe nói trong cùng thời gian với Diễn đàn Kinh tế Thế giới 2005, Diễn đàn Xă hội Thế giới cũng đă diễn ra tại Porto Allegro, Brasil, TS có biết thêm về Diễn đàn nầy không?
Đáp 5: Đúng như anh nói, cùngngày 26/1, Diễn đàn Xă hội Thế giới đă nhóm họp quy tụ trên 5.700 tổ chức phi chính phủ trên thế giới. Diễn đàn nầy chấm dứt vào ngày 31/2/05 và có sự tham dự của TT Brasil, và Venezuela. Chủ đề chính của Diễn đàn là phản đối mặt trái của tiến tŕnh toàn cầu hóa áp đặt do các quôc gia kỹ nghệ đặc biệt là Hoa kỳ. Diễn đàn c̣n bàn thêm về sự bất công xă hội qua nạn nghèo đói, và sự hủy hoại môi trường của con người. Vấn dề năng lượng toàn cầu cũng đă được bàn thảo đến.
Đặc biệt trong bài tham luận của Thủ tương Tonny Blair, Anh Quốc,, ông đă đặt vấn đề với Hoa Kỳ như sau: Một lần nữa, Hoa Kỳ sẽ phải chuẩn bị giải thích trước cộng đồng quôc tế về các vấn đề thay đổi khí hậu toàn cầu. Vấn dề sự hâm nóng toàn cầu đă được Điễn đàn quan tâm nhiều nhất và là đề tài chính trong kỳ phó hội nầy. Có hàng ngàn đại diện, các nhà hành động chống toàn cầu hóa tham gia. Đặc biệt hơn nữa, không khí chống toàn cầu hóa trong năm nay dịu bớt đi, không c̣n mang tính cách cực đoan và khích động như những năm qua nữa. Các đại diện đă kêu gọi tŕ hoăn biểu t́nh ở nhiều nơi có nhóm họp về Toàn cầu hóa trên thế giới.
Hỏi 6: Thưa TS, thiết nghĩ, vấn đề toàn cầu hóa, trên lư thuyết và đă được LHQ cổ súy là một tiến tŕnh tối ưu cho thế giới trong tương lai, có mục đích mang tất cả các quốc gia trên địa ccầu đến gần nhau hơn và cùng chia xẻ những phúc lợi mà thế giới đă cùng tạo dựng. Nhưng tại sao, có rất nhiều quốc gia chống đối, đặc biệt là những quốc gia đang phát triển?
Đáp 6: Thưa anh, sở dĩ có sự chống đối trên toàn cầu là tùy theo nhận thức của chính phủ và tŕnh độ dân trí của ngưới dân của từng quốc gia về tầm nh́n toàn cầu hóa. Thậm chí có nhiều quôc gia đi đến quyết định là phản bác hoàn toàn tiến tŕnh toàn cầu hóa. Tất cả chỉ v́ tuyệt đại đa số các quốc gia nầy có tầm nh́n thiển cận về toàn cầu hóa và họ chỉ chú trọng vào khía cạnh kinh tế của vấn đề mà không nh́n đến toàn cảnh của tiến tŕnh.
Đây là một tiến tŕnh trong đó mọi hợp tác, trao đổi, chuyển tải công nghệ, thông tin, y tế, xă hội,v.v... sẽ lần lần được các quốc gia giàu san sẻ đến các nước nghèo. Nhưng ngược lại, hầu hết các quốc gia nghèo đều đi đến kết luận rất tiêu cực là tiến tŕnh toàn cầu hóa chỉ làm cách biệt xa thêm giữa các quốc gia nghèo và giàu mà thôi.
Hỏi 7: Tại sao lại có trường hợp nghịch lư như thế thưa TS?
Đáp 7: Thưa cũng dễ hiểu thôi anh ạ. Đối với các quốc gia đang phát triển, quả thực hiện nay việc cân bằng giữa phát triển và bảo vệ môi trường không được tính toán nghiêm chỉnh. Từ đó làm chậm đi tiến tŕnh chuyển tải công nghệ sạch và tiên tiến đếncác quôc gia nầy. Do đo,ù họ không t́m được lối thoát để giải quyết vấn nạn môi trường và tiếp tục làm tăng thêm mức độ suy thoái môi trường trong chính quốc. Thêm nữa vốn đầu tư quốc gia đa phần là vốn đầu tư ngoại quốc, bị thất thoát quá lớn do nhiều nguyên nhân khác nhau như: tham nhũng, quản lư không đúng cách, và không đủ tŕnh độ và nghiệp vụ để khai triển một công tŕnh lớn. Nếu lấy Việt Nam làm thí dụ, th́ trong hầu hết các công tŕnh kiến thiết, xây dựng của Việt Nam đều bị thất thoát trên 60% vốn đầu tư do tham nhũng, có nhiều công tŕnh sự thất thoát lên đến hơn 80% theo thống kê của Việt Nam. Cũng do thiếu điều nghiên, dự án nhà máy lọc dầu Dung Quốc đă làm tiêu tốn ngân sách quốc gia trên 200 triệu Mỹ kim và bị hủy bơ nửa chừng.
Đối với Trung Quốc chẳng hạn, mặc dù mức tăng trưiởng do phát triển đạt đến 8- 9% mỗi năm, nhưng theo ước tính của chính phủ quốc gia nầy th́ mức tác hại đến môi trường qua phát triển trên có thể tương đương đến 7% tổng sản lượng quốc gia. Do đó mức phát triển chỉ c̣n lại 1- 2% mà thôi, và di hại do ô nhiễm môi trường sẽ kkhông chấm dứt trong nhiều thế hệ sắp tới.
Hỏi 8: TS đă từng có nhiều bài viết phân tích về tiến tŕnh toàn cầu hóa, đứng trước những bế tắc về toàn cầu như hiện nay, dù nh́n từ nhiều phía, TS có thể đưa ra những hướng đi nào khả dĩ có thể mang lại niền hy vọng cho toàn cầu nhất là dối với các quôc gia đang phát triển?
Đáp 8: Qua nhiều bài viết từ nhiều năm qua, đặc biệt là chúng tôi có nêu lên trường hợp cân bằng phát triển và bảo vệ môi trường của Chí Lợi và Nam Dương. Chí Lợi đă biết hạn chế phát triển qua việc khai thác mơ đồng và kẽm lớn nhất trên thế giới để giảm thiểu việc ô nhiễm môi trường. Cũng như Nam Dương đă đẩy mạnh chương tŕnh quôc gia về giáo dục nông dân trong việc quản lư và xử dụng các hóa chất dùng trong nông nghiệp đúng cách. Kết quả là trong cả hai quốc gia nầy, vấn nạn ô nhiễm môi trường không c̣n là một ưu tiên cấp bách phải giải quyết nữa. Theo Bảng xếp hạng năm 2004 của Báo cáo Thông tin Công nghệ toàn cầu quy tụ 102 quốc gia tại Geneve, Hoa Kỳ đă chiếm vị trí hàng đầu. C̣n các quốc gia đang phát triển và Á Châu chiếm vị trí như sau: Singapore hang 2, Nhật Bản,12, Đài Loan,17, Hong Kong,18, Đại Hàn 20, Mă Lai,25, Chí Lợi, 26, Ba Tây, 39, và Trung Quốc, 45. Việt Nam không được xếp hạng trong bảng nầy. Thành quả của Chí Lợi đă nói lên một cách xác tín là: Bảo vệ môi trường phải là ưu tiên hàng đầu trong công cuộc phát triển quốc gia.
Hỏi 9: Gần đây nhất thế giới mới công bố bảng sắp hạng trong năm 2004 chỉ số môi trường của các quốc gia đang phát triển trong đó có Việt Nam, TS thấy t́nh trạng môi trường ở Việt Nam có tiến bộ hơn so với năm 2003 hay không?
Đáp 9: Dù không có bảng chỉ số xếp hạng môi trường đi nữa, chúng tôi cũng nhận thấy t́nh trạng mội trường của Việt Nam năm vừa qua càng xuống cấp trầm trọng, qua chính báo chí và truyền thông trong nước loan tin. T́nh trạng phế thải gia cư hay rác sinh hoạt đang đi dần đến bế tắc ở các thành phố lớn. Ngay cả ở những thị trấn nhỏ như Đà Lạt, t́nh trạng rác rến chất hàng đống trên khắp các đường phố, không được thu dọn đúng kỳ là h́nh ảnh xảy ra thường xuyên trước mắt của những du khách từng viếng thăm thắng cảnh nầy. Các báo cáo y tế về t́nh trạng bịnh về mắt, và đường hô hấp, do khí thải và bụi thải hồi vào không khí đặc biệt là ở trẻ em khiến cho UNICEF càng quan tâm hơn nữa.
Trở lại câu hỏi về chỉ số môi trường ở Việt Nam, so với 146 quốc gia đnag phát triển trên thế giới, Việt Nam đứng hạng thứ 127, sụt 7 hạng so với năm 2003. Điều nầy thể hiện đúng đắn t́nh trạng môi trường chúng tôi vừa nêu trên.
Trong không khí đầu Xuân, và để chấm dứt câu chuyện KH&MT hôm nay, chúng tôi chỉ có một ước mơ nhỏ là hy vọng trẻ em Việt Nam trong một tương lai không xa sẽ được ngắm nh́n rơ chú Cuội bên gốc đa già trên cung Quảng v́ bầu khí quyển của Việt Nam đă được trong lành trở lại, không c̣n vướng mắt bụi bậm và khí thải nữa.
Kính chào Quư thính giả của Đài ACTD.